Cyberbezpieczeństwo dzieci to jedno z najważniejszych zagadnień w dzisiejszym, cyfrowym świecie. Wraz z rosnącą obecnością internetu w życiu najmłodszych, pojawia się coraz więcej zagrożeń, które mogą mieć negatywny wpływ na ich zdrowie psychiczne, emocjonalne, a nawet fizyczne. Wprowadzenie do tematu cyberbezpieczeństwa dzieci obejmuje zrozumienie ryzyk związanych z korzystaniem z internetu, jak również implementację działań ochronnych, które pomogą dzieciom bezpiecznie poruszać się po wirtualnym świecie.
Kluczowe obszary cyberbezpieczeństwa dzieci
Dzieci wchodzą w świat internetu w młodym wieku, co sprawia, że stają się podatne na różne zagrożenia online. Internet, mimo że jest cennym narzędziem edukacyjnym i rozrywkowym, wiąże się z poważnymi ryzykami, które mogą wpłynąć na ich rozwój i bezpieczeństwo.
Jednym z najpoważniejszych zagrożeń jest cyberprzemoc (cyberbullying). Dzieci mogą stać się ofiarami brutalnych ataków słownych, wyśmiewania, szkalowania czy szantażu w internecie. Tego typu przemoc może mieć niszczący wpływ na ich zdrowie psychiczne, prowadząc do depresji, lęków, a nawet myśli samobójczych. Problem cyberprzemocy nasila się, ponieważ ofiary nie zawsze potrafią rozpoznać agresora, a przemoc może być trudna do zatrzymania, gdyż odbywa się za pomocą anonimowych kont w mediach społecznościowych czy na forach internetowych.
Kolejnym zagrożeniem są kontakty z nieznajomymi. Dzieci, często nie zdając sobie sprawy z ryzyka, mogą łatwo nawiązywać rozmowy z obcymi osobami w sieci. Przestępcy mogą podszywać się pod rówieśników, oferując atrakcyjne propozycje, wciągając dzieci w niebezpieczne interakcje. W ekstremalnych przypadkach może to prowadzić do porwań czy wykorzystywania dzieci. Istotnym krokiem w zapobieganiu takim sytuacjom jest nauka, jak rozpoznać zagrożenie i jak zachować ostrożność podczas rozmów z nieznajomymi.
Uzależnienie od mediów społecznościowych to kolejne zagrożenie, które dotyka dzieci w dobie powszechnego korzystania z aplikacji takich jak Instagram, TikTok czy Snapchat. Dzieci mogą spędzać godziny na przeglądaniu zdjęć, filmów i postów, co prowadzi do uzależnienia od nieustannego szukania akceptacji w postaci lajków czy komentarzy. Tego typu uzależnienie wpływa nie tylko na czas, który dziecko spędza w sieci, ale także na jego samoocenę, ponieważ wiele dzieci zaczyna porównywać swoje życie do życia innych, co może prowadzić do obniżonego poczucia własnej wartości i problemów psychicznych.
Pornografia w internecie jest jednym z najbardziej niebezpiecznych zagrożeń, na które dzieci mogą natrafić przypadkowo lub podczas poszukiwań treści w sieci. Nawet jeśli nie szukają tego świadomie, mogą zostać narażone na nieodpowiednie treści, które są szkodliwe dla ich psychiki. Wczesne narażenie na takie materiały może zaburzyć rozwój dziecka, wpłynąć na jego postrzeganie relacji międzyludzkich oraz sprawić, że stanie się ono mniej wrażliwe na granice prywatności i szacunku.
Kolejnym zagrożeniem jest kradzież tożsamości. Dzieci, nie rozumiejąc w pełni, jak cenne są ich dane osobowe, mogą nieświadomie ujawniać takie informacje, jak imiona, daty urodzenia, adresy czy numery telefonów. Przestępcy mogą wykorzystywać te dane do kradzieży tożsamości, wyłudzania pieniędzy czy oszustw. Ponadto, brak ostrożności w zarządzaniu danymi online może prowadzić do niezamierzonych szkód, jak np. oszustwa finansowe czy niewłaściwe wykorzystanie danych w celach marketingowych.
Wszystkie te zagrożenia pokazują jak istotne jest aby rodzice, nauczyciele i opiekunowie byli świadomi ryzyk związanych z korzystaniem przez dzieci z internetu. Kluczową rolą dorosłych jest edukacja najmłodszych w zakresie rozpoznawania zagrożeń oraz sposobów ochrony przed nimi. Ważne jest aby rozmawiać z dziećmi o tym jak działać w sytuacjach kryzysowych, jak reagować na nieodpowiednie treści i jak korzystać z internetu w sposób bezpieczny i odpowiedzialny. Właściwe wczesne wprowadzenie do tematu bezpieczeństwa online pomoże dzieciom lepiej radzić sobie z wyzwaniami cyfrowego świata.
Cyberprzemoc – zagrożenie dla psychiki i bezpieczeństwa dzieci w sieci
Cyberprzemoc znana również jako cyberbullying, to jedno z najpoważniejszych zagrożeń jakie czyhają na dzieci i młodzież w internecie. Jest to celowe, powtarzające się działanie mające na celu wyrządzenie krzywdy psychicznej, ośmieszenie, upokorzenie lub zastraszenie danej osoby przy użyciu narzędzi cyfrowych. W dobie powszechnego dostępu do Internetu i mediów społecznościowych cyberprzemoc może być równie szkodliwa jak tradycyjne formy przemocy, a jej skutki często prowadzą do poważnych konsekwencji emocjonalnych takich jak depresja, lęki, spadek samooceny, a w skrajnych przypadkach nawet myśli samobójcze. Jakie mogą być przykłady cyberprzemocy?
Hejt i obraźliwe komentarze – jedną z najczęstszych form cyberprzemocy jest tzw. „hejt”, czyli publikowanie nienawistnych, wulgarnych lub obraźliwych treści na temat danej osoby. Może to mieć miejsce w mediach społecznościowych, komunikatorach internetowych typu WhatsApp, na forach internetowych, w komentarzach pod zdjęciami czy filmami.
Przykład – dziecko publikuje swoje zdjęcie na Instagramie, a pod postem pojawiają się negatywne, poniżające komentarze na temat jego wyglądu lub ubioru, co prowadzi do obniżenia jego samooceny i wycofania się z życia społecznego.
Nękanie i zastraszanie – prześladowanie w Internecie może przybierać różne formy, od wysyłania obraźliwych wiadomości prywatnych po groźby i publiczne kompromitowanie ofiary. Często sprawcy działają anonimowo, co daje im poczucie bezkarności.
Przykład – uczeń otrzymuje codziennie wiadomości na Messengerze lub WhatsAppie od rówieśników, którzy go obrażają, wyśmiewają lub grożą ujawnieniem prywatnych informacji.
Ośmieszanie i upokarzanie – publiczne kompromitowanie ofiary poprzez publikowanie fałszywych lub ośmieszających treści jest kolejnym zagrożeniem. Sprawcy mogą przerabiać zdjęcia, tworzyć kompromitujące memy lub filmy i rozpowszechniać je w sieci.
Przykład – ktoś publikuje na TikToku nagranie dziecka w kompromitującej sytuacji, np. potajemnie nagrane w szkole lub na przerwie, które staje się wiralem, prowadząc do drwin ze strony rówieśników.
Podszywanie się pod ofiarę (tzw. imposting) – cyberprzemoc może również przyjmować formę fałszywych profili tworzonych w celu podszywania się pod ofiarę i działania na jej szkodę. Sprawcy mogą publikować wulgarne, obraźliwe lub nieprawdziwe informacje, które rujnują reputację dziecka.
Przykład – ktoś zakłada fałszywe konto na Facebooku, używając imienia i zdjęcia ofiary, a następnie publikuje obraźliwe lub skandaliczne treści, powodując społeczne odrzucenie dziecka.
Wykluczanie z grup internetowych (tzw. social exclusion) – dzieci mogą być celowo wykluczane z grup dyskusyjnych, czatów czy wydarzeń online, co prowadzi do poczucia osamotnienia i izolacji społecznej.
Przykład – grupa rówieśników na Snapchacie tworzy zamknięty czat, do którego nie zapraszają konkretnej osoby, rozmawiając o niej w sposób obraźliwy i wykluczający.
Phishing – jedno z najczęstszych zagrożeń w sieci dla dzieci
Phishing to technika oszustwa internetowego, której celem jest wyłudzenie poufnych danych takich jak loginy, hasła, numery kart kredytowych czy informacje osobiste. Cyberprzestępcy podszywają się pod zaufane instytucje, serwisy internetowe lub znajome osoby aby nakłonić ofiarę do udostępnienia swoich danych. Dzieci i młodzież, często mniej świadome zagrożeń w sieci, są szczególnie narażone na tego typu ataki. Jakie mogą być przykłady phishingu?
Fałszywe e-maile i wiadomości – cyberprzestępcy wysyłają e-maile lub wiadomości SMS podszywające się pod znane serwisy, np. platformy gamingowe, media społecznościowe czy banki. W treści znajduje się wezwanie do podania danych logowania lub kliknięcia w link prowadzący do fałszywej strony.
Przykład – dziecko otrzymuje e-mail rzekomo od platformy gamingowej, np. „Twoje konto w Roblox/Fortnite wymaga weryfikacji. Kliknij tutaj, aby uniknąć blokady!”. Po kliknięciu linku trafia na stronę przypominającą oryginalny serwis, gdzie podaje swoje hasło – które trafia do oszustów.
Fałszywe strony internetowe (spoofing) – hakerzy tworzą strony wyglądające identycznie jak oryginalne serwisy bankowe, pocztowe czy społecznościowe, by skłonić użytkownika do wpisania loginu i hasła.
Przykład – dziecko szuka darmowych dodatków do gry, trafia na stronę oferującą „darmowe Robuxy” lub „skiny do Fortnite”. Aby je otrzymać musi podać login i hasło – które następnie zostaje skradzione.
Fałszywe konkursy i oferty specjalne – oszuści często kuszą dzieci fałszywymi konkursami, darmowymi nagrodami czy ofertami, które wymagają podania danych osobowych lub zalogowania się do konta.
Przykład – dziecko otrzymuje wiadomość na Instagramie: „Wygrałeś iPhone’a! Kliknij w link i podaj dane aby odebrać nagrodę”. Po kliknięciu okazuje się, że to oszustwo a wprowadzona informacja zostaje wykorzystana przez cyberprzestępców.
Wiadomości od „znajomych” (social engineering) – czasem oszuści przejmują konta znajomych na mediach społecznościowych i wysyłają do ofiary wiadomości z prośbą o pieniądze, dane do logowania lub kliknięcie w link.
Przykład – dziecko dostaje wiadomość na Messengerze od znajomego: „Hej, zgubiłem telefon i potrzebuję twojej pomocy! Podaj mi swój numer i kod SMS, który przyjdzie na twój telefon”. W rzeczywistości kod SMS służy do przejęcia konta lub autoryzacji płatności.
Sexting – ryzykowne zjawisko wśród dzieci i młodzieży
Sexting to praktyka polegająca na przesyłaniu lub otrzymywaniu intymnych zdjęć, filmów i wiadomości o charakterze seksualnym za pośrednictwem Internetu lub urządzeń mobilnych. Zjawisko to staje się coraz bardziej powszechne wśród młodzieży, głównie za sprawą łatwego dostępu do smartfonów, komunikatorów i mediów społecznościowych. Choć sexting często jest postrzegany jako prywatna forma ekspresji między dwiema osobami, niesie ze sobą poważne zagrożenia takie jak szantaż (tzw. sextortion), cyberprzemoc, a nawet konsekwencje prawne. Jakie mogą być przykłady sextingu?
Szantaż i wymuszanie (sextortion) – osoby, które otrzymały intymne zdjęcia lub filmy mogą wykorzystać je do szantażowania ofiary – żądając kolejnych zdjęć, pieniędzy lub innych działań pod groźbą upublicznienia materiałów.
Przykład – nastolatek wysyła swojej sympatii prywatne zdjęcie. Po rozstaniu druga osoba grozi, że je upubliczni, jeśli nie dostanie kolejnych zdjęć lub określonej sumy pieniędzy.
Upublicznienie zdjęć i ich rozpowszechnienie – po wysłaniu zdjęcia traci się nad nim kontrolę – odbiorca może je zapisać, przesłać innym osobom lub udostępnić w Internecie gdzie może krążyć latami.
Przykład – nastolatka wysyła intymne zdjęcie chłopakowi, który po czasie pokazuje je kolegom, a ci udostępniają je w sieci. Zdjęcie trafia na fora internetowe i staje się viralem.
Cyberprzemoc i nękanie – gdy intymne treści trafią do szerszego grona odbiorców mogą stać się narzędziem do upokarzania i wyśmiewania ofiary, co może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych.
Przykład – po ujawnieniu zdjęcia w szkole rówieśnicy zaczynają wyśmiewać ofiarę, komentując jej wygląd w mediach społecznościowych, co prowadzi do izolacji społecznej i nawet depresji.
Wykorzystanie przez przestępców – cyberprzestępcy mogą wykorzystywać sexting do oszustw, manipulacji i wykorzystywania nieletnich. Zdjęcia mogą być sprzedawane w darknecie lub używane do handlu materiałami o charakterze pornograficznym.
Przykład – oszust podszywa się pod rówieśnika w mediach społecznościowych, zdobywa zaufanie dziecka i nakłania je do wysłania zdjęć, które następnie wykorzystuje do dalszego szantażu.
Konsekwencje prawne – w wielu krajach przesyłanie intymnych zdjęć przez osoby niepełnoletnie może być uznane za rozpowszechnianie materiałów pornograficznych dziecięcych, co może skutkować konsekwencjami prawnymi zarówno dla wysyłającego, jak i odbiorcy.
Przykład – nastolatek otrzymuje intymne zdjęcie od koleżanki i przesyła je dalej. Może zostać oskarżony o rozpowszechnianie materiałów o charakterze pornograficznym z udziałem nieletnich.
Grooming – manipulacja i wykorzystywanie dzieci w internecie
Grooming to proces, w którym dorośli, często pod fałszywą tożsamością, nawiązują relacje z dziećmi i młodzieżą w Internecie, zdobywając ich zaufanie w celu wykorzystania seksualnego lub psychicznego. Groomerzy (sprawcy) działają na różnych platformach – mediach społecznościowych, forach internetowych, grach online czy komunikatorach. Ich celem jest stopniowe osłabianie czujności dziecka, manipulowanie nim i doprowadzenie do sytuacji, w której dziecko staje się podatne na wykorzystywanie, także w realnym świecie. Proces ten zazwyczaj przebiega w kilku etapach.
Nawiązanie kontaktu – groomer wybiera ofiarę na podstawie jej aktywności w sieci – może szukać dzieci, które wydają się samotne, mają problemy rodzinne lub dzielą się swoimi emocjami w Internecie. Sprawca często podaje się za rówieśnika lub osobę o podobnych zainteresowaniach.
Przykład – 12-letnia dziewczynka otrzymuje wiadomość na Instagramie od „14-letniego chłopaka”, który twierdzi, że mają wspólne zainteresowania i chce ją lepiej poznać.
Budowanie zaufania – groomer udaje serdecznego, troskliwego przyjaciela, który „rozumie” dziecko lepiej niż rodzina czy rówieśnicy. Może komplementować, oferować wsparcie emocjonalne i stopniowo izolować dziecko od otoczenia.
Przykład – oszust codziennie pisze do dziecka, wypytuje o jego problemy, doradza w trudnych sytuacjach, przekonując, że tylko on je rozumie.
Eksploatacja emocjonalna i seksualizacja rozmów – gdy groomer zdobywa pełne zaufanie dziecka, zaczyna stopniowo przesuwać granice – może prosić o coraz bardziej osobiste informacje, a następnie przechodzić do tematów o charakterze seksualnym.
Przykład – po kilku tygodniach rozmów sprawca prosi dziecko o zdjęcie w piżamie, a później – o coraz bardziej intymne fotografie, tłumacząc, że „to dowód ich przyjaźni”.
Szantaż i kontrola – po zdobyciu kompromitujących treści groomer zaczyna szantażować dziecko, grożąc ujawnieniem zdjęć lub wiadomości. Może również naciskać na spotkanie offline.
Przykład – „jeśli nie przyjdziesz na spotkanie, pokażę twoje zdjęcia rodzicom i znajomym.”
Spotkanie offline i wykorzystanie – ostatecznym celem groomera często jest doprowadzenie do spotkania w rzeczywistości, gdzie dziecko może stać się ofiarą przestępstwa – porwania, gwałtu lub handlu ludźmi.
Przykład – dziecko wierzy, że umawia się z rówieśnikiem, a na miejscu spotkania czeka dorosły sprawca.
Uzależnienie od internetu – kiedy świat wirtualny staje się zagrożeniem
Uzależnienie od Internetu to narastający problem wśród dzieci i młodzieży, który objawia się niekontrolowanym i nadmiernym korzystaniem z sieci, gier online, mediów społecznościowych czy platform streamingowych. Choć Internet jest niezwykle cennym narzędziem edukacyjnym i rozrywkowym, jego nadmierne użytkowanie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, psychicznych i społecznych. Jak rozpoznać uzależnienie od Internetu? Uzależnienie od Internetu można rozpoznać po kilku charakterystycznych objawach.
Obsesyjne korzystanie z urządzeń – dziecko spędza większość czasu online, często ignorując obowiązki szkolne, rodzinne czy inne aktywności.
Utrata kontroli nad czasem – dziecko nie potrafi ograniczyć czasu spędzanego w sieci, mimo wcześniejszych postanowień.
Drażliwość i agresja w przypadku braku dostępu do Internetu – pojawia się frustracja, nerwowość, a nawet agresja, gdy dziecko nie może korzystać z Internetu.
Izolacja społeczna – zaniedbywanie relacji z rodziną i przyjaciółmi na rzecz kontaktów online.
Zaniedbywanie zdrowia – brak ruchu, nieregularne jedzenie, niedobory snu wynikające z długotrwałego korzystania z Internetu.
Nieodpowiednie treści w internecie – zagrożenie dla dzieci i młodzieży
Internet to nieograniczone źródło wiedzy, rozrywki i komunikacji, ale jednocześnie stanowi przestrzeń, w której dzieci mogą natrafić na treści nieodpowiednie dla ich wieku. Mogą to być materiały o charakterze pornograficznym, brutalne sceny przemocy, wulgarne treści, promowanie szkodliwych zachowań (np. samookaleczania, narkotyków, ekstremizmu) czy dezinformacja. Kontakt z takimi materiałami może negatywnie wpłynąć na psychikę i rozwój dziecka, dlatego kluczowe jest zapewnienie mu odpowiedniej ochrony w sieci. Jakie nieodpowiednie treści mogą zagrażać dzieciom?
Pornografia i treści seksualne – dzieci coraz częściej mają przypadkowy lub celowy kontakt z treściami pornograficznymi, które mogą zaburzać ich postrzeganie relacji międzyludzkich i prowadzić do niezdrowych wzorców zachowań.
Przykład – 10-latek wpisuje w wyszukiwarce niewinne słowo, ale trafia na stronę pornograficzną. Z czasem może uzależnić się od oglądania takich treści i mieć zniekształcone wyobrażenie o relacjach intymnych.
Brutalna przemoc i agresja – w Internecie łatwo znaleźć filmy przedstawiające bójki, tortury, egzekucje czy znęcanie się nad zwierzętami. Tego typu treści mogą wywoływać lęki, agresję, a nawet desensytyzację (zobojętnienie na przemoc).
Przykład – nastolatek ogląda brutalne nagrania bójek szkolnych na TikToku i zaczyna uważać przemoc za normę społeczną.
Wulgarne i szkodliwe treści – niektóre kanały na YouTube czy TikToku promują wulgaryzmy, nieodpowiednie żarty czy szkodliwe zachowania, które mogą negatywnie wpłynąć na sposób komunikacji dziecka.
Przykład – 8-latek ogląda popularnego influencera, który często używa przekleństw i naśladuje jego zachowanie w szkole.
Treści promujące szkodliwe zachowania – w sieci można znaleźć strony i fora zachęcające do samookaleczania, głodzenia się (pro-ana, pro-mia), zażywania narkotyków czy ekstremizmu. Dzieci i młodzież mogą być podatne na wpływ takich społeczności.
Przykład – nastolatka dołącza do grupy na Instagramie, gdzie członkowie rywalizują, kto schudnie więcej w krótkim czasie, co prowadzi do zaburzeń odżywiania.
Teorie spiskowe i dezinformacja – dzieci mogą natrafić na strony szerzące fałszywe informacje, teorie spiskowe czy propagandę, co może prowadzić do błędnych przekonań i podatności na manipulację.
Przykład – dziecko trafia na artykuł, który twierdzi, że picie dużych ilości wody alkalicznej jest kluczem do poprawy zdrowia i wyleczenia z chorób przewlekłych. Zaczyna nadużywać tego napoju, ignorując potrzeby organizmu i równowagę elektrolitową, co prowadzi do zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i innych problemów zdrowotnych.
Kontakt z oszustami – zagrożenie finansowe i emocjonalne dla dzieci
Internet to przestrzeń pełna możliwości, ale także miejscem, gdzie oszuści wykorzystują naiwność i brak doświadczenia najmłodszych użytkowników. Dzieci mogą stać się celem prób wyłudzenia pieniędzy poprzez fałszywe konkursy, loterie, a także manipulacyjne prośby o wsparcie finansowe. Nieświadome zagrożenia mogą udostępniać dane rodziców, wykonywać przelewy lub kupować wirtualne przedmioty, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji. Jakie formy oszustw mogą spotkać dzieci w sieci?
Fałszywe konkursy i loterie – dzieci mogą natknąć się na reklamy lub wiadomości informujące o wygranej w konkursie, w którym nigdy nie brały udziału. Aby odebrać „nagrodę”, oszuści często proszą o podanie danych osobowych, numeru karty płatniczej lub wykonanie przelewu „za koszty przesyłki”.
Przykład – 11-latek dostaje wiadomość na Instagramie, że wygrał nowego smartfona, ale musi uiścić niewielką opłatę za przesyłkę. Przekonuje rodziców do zapłaty, jednak telefon nigdy nie dociera, a pieniądze trafiają do oszustów.
Prośby o wsparcie finansowe od „znajomych” – dzieci i nastolatki mogą otrzymywać wiadomości od nieznajomych lub nawet fałszywych kont podszywających się pod ich znajomych, proszące o szybką pożyczkę lub wsparcie finansowe z wymyślonego powodu (np. „zgubiłem portfel, potrzebuję pilnie pieniędzy”).
Przykład – 13-latek otrzymuje wiadomość od rzekomego kolegi z klasy, który twierdzi, że potrzebuje 50 zł na doładowanie telefonu. Chłopiec przelewa pieniądze przez aplikację mobilną, po czym okazuje się, że konto było fałszywe.
Oszustwa w grach online – wirtualne światy i gry to częste miejsca wyłudzeń. Oszuści oferują np. darmowe skórki, monety czy dodatki do gier w zamian za dane logowania lub płatność.
Przykład – nastolatek znajduje stronę obiecującą darmowe przedmioty do ulubionej gry. Po podaniu swoich danych traci dostęp do konta, a oszuści wykorzystują je do dalszych wyłudzeń.
Fałszywe zbiórki charytatywne – dzieci mogą zostać zmanipulowane przez emocjonalne historie o chorobach, tragediach rodzinnych czy potrzebie ratowania zwierząt, zachęcające do wpłat na fikcyjne konta.
Przykład – 12-latka widzi post na TikToku o umierającym dziecku i wysyła SMS z darowizną. Po czasie okazuje się, że zbiórka była fałszywa, a pieniądze trafiły do oszustów.
Jakie mogą być skutki kontaktu z oszustami?
Utrata pieniędzy – dzieci mogą bez wiedzy rodziców dokonać przelewu lub podać dane logowania, co skutkuje finansowymi stratami.
Kradzież tożsamości – podanie danych osobowych może prowadzić do wykorzystania ich w innych oszustwach.
Problemy emocjonalne – dziecko może czuć się oszukane, winne lub wstydzić się przyznać, że padło ofiarą manipulacji.
Naruszenie prywatności – udostępnienie zdjęć, adresu czy innych informacji może skutkować dalszym narażeniem na niebezpieczeństwo.
Kradzież tożsamości – zagrożenie dla prywatności i bezpieczeństwa dzieci
W dobie cyfrowej kradzież tożsamości nie dotyczy już tylko dorosłych – dzieci również mogą stać się jej ofiarami. Oszuści wykorzystują dane osobowe najmłodszych do popełniania przestępstw finansowych, zakładania fałszywych kont czy podszywania się pod inne osoby w celu manipulacji i wyłudzeń. Dzieci, które nie są świadome zagrożeń związanych z udostępnianiem swoich danych, mogą nieświadomie narazić się na poważne konsekwencje. Jak dochodzi do kradzieży tożsamości?
Wyłudzanie danych przez fałszywe strony i wiadomości (phishing) – oszuści podszywają się pod popularne serwisy, gry online czy aplikacje społecznościowe, wysyłając dzieciom fałszywe linki do „logowania” lub „potwierdzenia konta”. Po wprowadzeniu danych cyberprzestępcy przejmują dostęp do konta i mogą wykorzystać je do dalszych oszustw.
Przykład – nastolatek otrzymuje e-mail, który wygląda jak wiadomość od jego ulubionej gry online. W wiadomości znajduje się link do rzekomego „bonusu”, ale po kliknięciu i wpisaniu loginu jego konto zostaje przejęte i użyte do wyłudzeń.
Publikowanie zbyt wielu informacji w mediach społecznościowych – dzieci często beztrosko dzielą się w Internecie swoimi danymi, np. datą urodzenia, adresem szkoły, zdjęciami legitymacji czy biletów na wydarzenia. Oszuści mogą wykorzystać te informacje do założenia fałszywego konta lub dokonania oszustwa finansowego na dane dziecka.
Przykład – 12-latka udostępnia na Instagramie zdjęcie swojej legitymacji szkolnej aby pochwalić się nową szkołą. Oszust pobiera zdjęcie, a następnie wykorzystuje jej dane do założenia fałszywego konta w banku internetowym.
Ataki hakerskie na bazy danych serwisów dziecięcych – czasami kradzież tożsamości nie wynika z błędu dziecka, lecz z włamania do baz danych stron i aplikacji, z których korzysta. Jeśli serwis nie zabezpieczył odpowiednio informacji, dane mogą trafić do przestępców i być wykorzystane do nielegalnych działań.
Przykład – aplikacja edukacyjna gromadząca dane uczniów zostaje zhakowana, a ich adresy e-mail i hasła wyciekają do sieci. Przestępcy wykorzystują te dane do wysyłania fałszywych wiadomości w celu dalszych wyłudzeń.
Podszywanie się pod dziecko w celu manipulacji i oszustwa – oszuści mogą wykorzystać skradzione dane dziecka do stworzenia fałszywego profilu w mediach społecznościowych i podszywania się pod nie aby oszukiwać jego znajomych lub rodzinę.
Przykład – ktoś zakłada konto na Facebooku, używając zdjęcia i imienia 14-latka, a następnie wysyła jego znajomym prośby o pieniądze, tłumacząc się nagłą potrzebą finansową.
Niebezpieczne wyzwania internetowe (challenge) – ryzyko dla zdrowia i życia dzieci
Wyzwania internetowe (tzw. challenges) to popularne wśród dzieci i młodzieży trendy, które rozprzestrzeniają się głównie w mediach społecznościowych, takich jak TikTok, Instagram czy YouTube. Choć wiele z nich jest nieszkodliwych i służy zabawie, niestety istnieją również wyzwania ekstremalne, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia uczestników. Dzieci, chcąc zdobyć popularność lub zaimponować rówieśnikom, mogą podejmować się niebezpiecznych działań bez świadomości ich konsekwencji. Przykłady niebezpiecznych wyzwań internetowych.
Blackout Challenge („Wyzwanie omdlenia”) – polega na celowym odcinaniu dopływu tlenu do mózgu poprzez zaciskanie rąk na szyi lub używanie pasków, lin czy plastikowych toreb w celu wywołania chwilowej utraty przytomności. Niestety, wyzwanie to doprowadziło do wielu przypadków śmiertelnych wśród dzieci i nastolatków.
Przykład – 12-letni chłopiec próbuje wyzwania, inspirując się filmem na TikToku. Wskutek braku tlenu traci przytomność, a brak szybkiej reakcji prowadzi do uszkodzenia mózgu.
Cinnamon Challenge („Cynamonowe wyzwanie”) – uczestnicy próbują połknąć łyżkę suchego cynamonu bez popijania wodą. Może to prowadzić do silnych podrażnień dróg oddechowych, kaszlu, zadławienia, a w skrajnych przypadkach – do uszkodzenia płuc.
Przykład – 14-latka bierze udział w wyzwaniu i po kilku sekundach zaczyna się dusić, a cynamon dostaje się do jej płuc, powodując przewlekłe problemy z oddychaniem.
Tide Pod Challenge („Wyzwanie kapsułek do prania”) – wyzwanie polega na gryzieniu lub połykaniu kapsułek do prania. Substancje chemiczne zawarte w kapsułkach są toksyczne i mogą powodować zatrucie, uszkodzenie błon śluzowych, a nawet niewydolność narządów wewnętrznych.
Przykład – nastolatek, zachęcony przez znajomych w sieci, decyduje się na zjedzenie kapsułki i trafia do szpitala z poważnym zatruciem.
Fire Challenge („Ogniste wyzwanie”) – uczestnicy oblewają część swojego ciała łatwopalną substancją (np. alkoholem) i podpalają ją, nagrywając reakcję przed ugaszeniem płomienia. Wiele osób doznaje poważnych poparzeń ciała, a w skrajnych przypadkach – dochodzi do tragedii.
Przykład – 15-latek próbuje wyzwania, ale ogień rozprzestrzenia się szybciej, niż przewidywał, powodując rozległe poparzenia drugiego stopnia.
Benadryl Challenge („Wyzwanie lekowe”) – polega na przyjęciu dużej dawki leku przeciwhistaminowego (difenhydraminy), co rzekomo ma wywoływać halucynacje. W rzeczywistości może prowadzić do zatrucia, zaburzeń rytmu serca, drgawek, a nawet śmierci.
Przykład – 13-letnia dziewczynka po przyjęciu dużej dawki leku trafia na oddział intensywnej terapii z powodu zatrzymania akcji serca.
Malware i wirusy – zagrożenia związane ze szkodliwym oprogramowaniem
W dobie powszechnego dostępu do Internetu dzieci i młodzież często pobierają aplikacje, gry, pliki czy klikają w nieznane linki bez świadomości zagrożeń. Może to prowadzić do infekcji urządzenia różnymi rodzajami złośliwego oprogramowania (malware), które może kraść dane, blokować dostęp do systemu lub wykorzystywać komputer dziecka do działań cyberprzestępczych. Jak dzieci mogą nieświadomie zainfekować urządzenie?
Pobieranie plików z nieznanych źródeł – dzieci często szukają darmowych wersji gier, programów lub filmów, trafiając na strony oferujące pirackie kopie. Takie pliki mogą zawierać złośliwe oprogramowanie, które po zainstalowaniu infekuje urządzenie.
Przykład – 13-latek pobiera „darmową” wersję popularnej gry, która w rzeczywistości zawiera wirusa. Po instalacji komputer zaczyna działać wolniej, a cyberprzestępcy uzyskują dostęp do jego haseł.
Klikanie w podejrzane linki i reklamy – niektóre strony internetowe i media społecznościowe zawierają fałszywe reklamy, które przekierowują użytkowników do zainfekowanych stron. Dzieci, kuszone obietnicą darmowych przedmiotów w grach, nagród czy „tajnych kodów”, mogą paść ofiarą ataku.
Przykład – 11-latka klika w link obiecujący darmowe dodatki do gry Roblox. Po wejściu na stronę zostaje poproszona o podanie swoich danych logowania, co prowadzi do kradzieży jej konta.
Otwieranie załączników w fałszywych e-mailach – cyberprzestępcy często wysyłają wiadomości e-mail podszywające się pod znane firmy, szkoły czy znajomych, zawierające załączniki z wirusami lub linki do zainfekowanych stron.
Przykład – nastolatek otrzymuje e-mail rzekomo od swojego nauczyciela z plikiem do pobrania. Po otwarciu pliku jego laptop zostaje zainfekowany ransomware, które blokuje dostęp do wszystkich dokumentów.
Instalowanie nieznanych aplikacji na telefonie – w sklepach z aplikacjami mogą pojawić się złośliwe programy podszywające się pod gry lub narzędzia. Po instalacji mogą one kraść dane osobowe, rejestrować wpisywane hasła lub śledzić aktywność użytkownika.
Przykład – 9-latek instaluje aplikację obiecującą szybkie ulepszenia w grze, nie wiedząc, że program przejmuje kontrolę nad jego telefonem i wysyła płatne SMS-y bez jego wiedzy.
Jakie są rodzaje zagrożeń związanych z malware i wirusami?
Wirusy komputerowe – samoreplikujące się programy, które mogą uszkodzić system operacyjny i pliki.
Trojan (koń trojański) – ukrywa się w pozornie nieszkodliwym pliku i pozwala cyberprzestępcom przejąć kontrolę nad urządzeniem.
Ransomware – blokuje dostęp do komputera i żąda okupu za jego odblokowanie.
Spyware – szpieguje użytkownika, rejestrując hasła, wiadomości i aktywność online.
Adware – wyświetla nachalne reklamy i może przekierowywać na niebezpieczne strony.
Jakie mogą być skutki infekcji malware na urządzeniu dziecka?
Kradzież danych osobowych i haseł – przestępcy mogą przejąć konta na portalach społecznościowych, e-maile czy dane bankowe rodziców.
Zwolniona praca urządzenia – złośliwe oprogramowanie może obciążać komputer lub telefon, powodując ich spowolnienie i zawieszanie się.
Utrata dostępu do plików – ransomware może zaszyfrować wszystkie pliki na urządzeniu i wymagać zapłaty okupu.
Narażenie na oszustwa finansowe – malware może wykradać dane kart płatniczych, co może prowadzić do nieautoryzowanych transakcji.
Nieświadome uczestnictwo w atakach cyberprzestępczych – zainfekowany komputer dziecka może być wykorzystany do wysyłania spamu, ataków hakerskich czy wydobywania kryptowalut.
Podsumowanie
Udostępnij
Artykuły blogowe
Sexting i grooming – jak uchronić dziecko przed uwodzeniem w sieci?
Zjawisko seksualizacji społeczeństwa obserwowane od lat wynika z przemian kulturowych…
Cyberprzemoc – jak uchronić dziecko przed hejtem w Internecie?
W dobie cyfrowej rewolucji Internet stał się nieodłącznym elementem życia…
Cyberbezpieczeństwo – najczęściej zadawane pytania.
1. Co to jest atak hakerski typu phishing i jak…